در سال‌‌‌های اخیراستفاده از دستگاه‌های ضربان ساز در بیماران نارسایی قلبی جایگاه ویژه ای یافته است.
CRT یا Cardiac Resynchronization Therapy یا باز هماهنگ سازی قلبی، در حقیقت مشتمل بریک دستگاه ضربان ساز یا در اصطلاح باطری سه حفره ای است که جهت هماهنگ سازی ایجاد ضربان در قلب و به دنبال آن، انقباض موزون حفرات تعبیه میشود.
بدیهی است که استفاده از CRT در زمینه نارسایی قلبی، محدود به بیمارانیست که علاوه بر وجود کسر جهشی (EF) کمتر یا مساوی ۳۵% ،از ناهماهنگی انقباض حفرات قلب (بطن های چپ وراست) ودر نتیجه عدم انقباض موثر در ایجاد برون ده کافی از قلب، همراه با وجودعلائم بالینی به میزان متوسط تا شدید، علیرغم دریافت درمان مناسب دارویی، رنج می برند. لذا قبل از تصمیم به تعبیه دستگاه، یافته های اکوکاردیو گرافی، وجود ناهمگونی بین حفرات (که به طوراخص در نوار قلب بیمار مشهود است)، نوع ومیزان مصرف داروهای مورد نیاز در نارسایی قلبی و میزان علائم توسط پزشک معالج به دقت بررسی می‌گردند.
CRT اگر در بیمار مناسب گذاشته شود، می‌تواند باعث بهبود علائم، ارتقا کیفیت زندگی، بهبود معیارهای اکوکاردیو گرافی، افزایش توان فعالیت، کاهش دفعات بستری و در نهایت افزایش طول عمر گردد. بهبود علائم بالینی ممکن است چند ماه پس از تعبیه دستگاه برای بیمار محسوس باشد و تقریبا در ۷۰% از بیماران اتفاق می افتد.
ICD یا Implantable Cardioverter Defibrillator یا شوک دهنده های کاشتنی، دستگاه هایی هستند که به منظور درمان سریع اریتمی یا نامنظمی‌های خطرناک وکشنده قلبی در گروهی از بیماران قلبی از جمله بیماران نارسایی قلبی، که مستعد ابتلا به این گونه اریتمیها می‌باشند، تعبیه می‌شوند.
البته تمام ICD ها مانند باطری‌های معمولی قلب، قابلیت ایجاد ضربان در زمان افت ضربان را نیز دارا می‌باشند.
ICD سریعا اریتمی‌های خطرناک بطنی را تشخیص و در صورت عدم بهبودی خودبخود یا توسط اقدامات اولیه دستگاه، ظرف چند ثانیه جهت ایجاد شوک و به دنبال آن منظم نمودن ضربان، فعال میشود تا از ایجاد سنکوپ یا مرگ ناگهانی جلوگیری نماید.خوشبختانه حدودا در ۹۰% موارد، دستگاه در کنترل اریتمی موفق است. گرچه ایجاد شوک برای بیمار دردناک و ناخوشایند است ولی با توجه به کشنده بودن این نوع اریتمیها، تعبیه دستگاه منطقی به نظر میرسد، به خصوص که در مطالعات انجام شده تا کنون هیچ داروی ضد اریتمی به اندازه ICD در جلوگیری از مرگ ناگهانی موثر نبوده است.
در حال حاضر استفاده از ICD دربیمارانی توصیه میشود که کسر جهشی (EF) کمتر یا مساوی ۳۵% داشته ودرصورت داشتن سابقه سکته قلبی، حداقل ۴۰روز از حمله آنها گذشته باشد. در ضمن بیمار باید با وجود مصرف داروهای استاندارد کنترل نارسایی با دوز مناسب، علائم متوسط تاشدید داشته و بیماری کشنده یا صعب العلاج دیگری نداشته باشد. با توجه به هزینه دستگاه، عدم تاثیر در بهبود علائم بالینی و دردناک بودن شوک، تعبیه دستگاه دربیماران با علائم بسیار شدید وغیر قابل کنترل انجام نمی‌گیرد.
با توجه به موارد ذکر شده تقریبا تمام بیمارانی که کاندید استفاده از CRT، نیازمند ICD می‌باشند. لذا امروزه دربیماران نارسایی قلبی، بسته به وجود یا عدم وجود ناهماهنگی انقباض حفرات قلب، دستگاه CRT_D یا ICD به کار گرفته می‌شوند.
CRT_D درحقیقت دستگاهیست که قابلیت عملکرد هر دودستگاه ICD و CRT را به صورت توام دارد.
ژنراتور دستگاه بسته به شرکت تولید کننده، ضخامتی حدود ۱۰_۸ میلیمتر، قطری حدود ۵_۴ سانتیمتر، حجمی حدود ۴۰_۳۰ سانتیمتر مکعب و وزنی حدود ۷۰ گرم دارد.
جهت تعبیه دستگاه معمولا دراتاق آنژیوگرافی، تحت بی حسی موضعی، از زیراستخوان ترقوه (معمولا چپ) سه لید (سیم) دستگاه از طریق سیاهرگ بزرگ این ناحیه در محل مناسب قرار داده می شوند وژنراتور دستگاه نیز در زیر پوست گذاشته شده وسپس پوست بخیه میشود.بخیه ها دوهفته بعد کشیده می‌شوند. به خصوص در این دوهفته مراقبت از محل برش وتمیز وخشک نگاه داشتن آن اهمیت به سزایی دارد.
پس از ترخیص از بیمارستان، جهت حصول اطمینان از عملکرد و نیز تنظیم پارامترهای دستگاه، در صورت عدم نیاز به شوک و پایدار بودن بیمار ابتدا ۶هفته بعد و سپس، هر ۳ ماه یک بار فرد به کلینیک‌های تخصصی آنالیز باطری مراجعه می‌نماید.
دستگاه ضربان ساز
زندگی با ضربان سازها:
بهتر است بیمار اندام فوقانی سمت باطری را با زاویه بیش از ۹۰درجه باز نکند.
بیمار معمولا با فعالیتهای روزمره زندگی وحتی ورزش مشکلی ندارد. فقط از قرار گرفتن درنزدیکی میدانهای مغناطیسی شدید (مثل MRI) ، میدانهای الکترونیکی قوی ( مانند دکلهای فشار قوی )، دستگاه های جوشکاری صنعتی، رادیوتراپی و سنگ شکن پرهیز نماید. انجام فیزیوتراپی اندام فوقانی ممنوع می باشد.
استفاده از وسایل روزمره مانند مایکروویوهای خانگی با حفظ فاصله (حدود یک متر ) و رد شدن از تجهیزات حفاظتی نصب شده در فرودگاه‌ها ممانعتی ندارد (هرچند آلارم این دستگاه‌ها به کار افتاده و شخص باید مامورین را مطلع سازد)، البته بهتر است از ردیاب‌های دستی جهت بازرسی بدنی بیمار استفاده نشود ویا در صورت ضرورت، دستگاه آشکارساز مستقیما روی باطری قرار نگیرد.
جهت مکالمات با گوش مخالف از تلفن همراه استفاده نموده و از قرار دادن تلفن در جیب نزدیک به باطری خودداری شود.
در صورت عدم نیاز به شوک، بیمار پس ازگذشت ۶ ماه از تعبیه ICD اجازه رانندگی خواهد داشت. اشتغال به کارهای حساس نظیر خلبانی و نیز رانندگی حرفه ای یا راندن وسایل نقیه عمومی برای این افراد مجاز نمی باشد.
این ضربان سازها معمولا بین ۵ تا ۷ سال عمر می‌کنند. زمان اتمام باطری در آنالیزهای دوره ای قابل تخمین است. هنگام اتمام عمر باطری، غالبا فقط ژنراتور تعویض میگردد ونیازی به عوض کردن لیدها وجود ندارد.ُ
